Marzec 1968

Wydarzenia marcowe stanowią ważny punkt na mapie polskiej drogi do wolności. Iskrą zapalną było zdjęcie z afisza spektaklu „Dziady” Mickiewicza w reż. Kazimierza Dejmka, wystawianego na deskach Teatru Narodowego w Warszawie, któremu władze zarzucała szerzenie antyradzieckich i kontrrewolucyjnych haseł. Po ostatnim przedstawieniu studenci skandowali m.in.: „Wolność bez cenzury”. Milicja użyła pałek, zatrzymano 35 osób.

Sprzeciw wobec aresztowania spektaklu „Dziady” przerodził się w protest w obronie wolności słowa. Jako pierwsi zaprotestowali studenci z warszawskich uczelni – uniwersytetu i politechniki, potem dołączyły inne ośrodki akademickie – Wrocław, Gdańsk, Kraków... Władza stłumiła bunt. Zatrzymano prawie 3 tys. osób, a postępowaniem karnym objęto 1,2 tys. osób.

Tymczasem władza rozpętała kampanię antysemicką, ostatecznie skazując na emigrację kilkanaście tysięcy Polaków pochodzenia żydowskiego.
 

 
Andrzejewski, Marek (2008):

Marzec 1968 w Trójmieście.

Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej. Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu. 

(Monografie IPN, t. 39)

 


Pierwsza próba obszernej prezentacji genezy, przebiegu i reperkusji protestu studenckiej i szkolnej młodzieży w Trójmieście w marcu 1968 r. Autor przybliża stosunkowo mało znany fragment najnowszych dziejów Gdańska, Gdyni i Sopotu – do tej pory na ogół przez piszących o dziejach tych miast po 1945 r. niedoceniany i pozostający w cieniu Grudnia ’70 i Sierpnia ’80.  ...czytaj dalej
 
red. Berendt, Grzegorz (2009):
Społeczność żydowska w PRL przed kampanią antysemicką lat 1967-1968 i po niej.
Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej. Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu.

(Konferencje IPN, t. 37)


Tom zawiera artykuły poświęcone związkom między dziejami polskich Żydów przed Zagładą a ich sytuacją w Polsce Ludowej oraz wybranym aspektom polityki władz PRL w kwestii żydowskiej i polsko-izraelskiej. Część autorów pokazuje obraz protestów studenckich 1968 roku wykreowany przez władze ...czytaj dalej
 Książka w katalogu:   Książka w katalogu: 
 
red. Dąbrowski, Franciszek (2008);
Gontarczyk, Piotr (2009);
Tomasik, Paweł (2015):
Marzec 1968 w dokumentach MSW.
T. 1-2
 
Warszawa: Instytutu Pamięci Narodowej. Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu.


(Dokumenty IPN, t. 23, 32, 57)

Tom pierwszy wydawnictwa „Marzec 1968 w dokumentach MSW” skupia uwagę czytelnika na niektórych aspektach genezy Marca ’68. Składa się z trzech rozdziałów, poświęconych klubom dyskusyjnym (rozdział I), środowisku literackiemu (rozdział II) i opozycji na Uniwersytecie Warszawskim (rozdział III). Zamieszczono w nim 255 dokumentów ...czytaj dalej
 
Dębska, Agnieszka (2008):
Rok 1968 : środek Peerelu.
Warszawa: Ośrodek Karta; Dom Spotkań z Historią.

Przedstawiamy jeden z najważniejszych wśród polskich lat XX wieku - rok 1968 - od stycznia do grudnia, od sylwestra do sylwestra. Rok stanowiący, formacyjny (pokolenie "wywodzące się" z niego zmieniało potem Polskę) ...czytaj dalej
  Książka w katalogu:   Książka w katalogu:
 
Eisler, Jerzy (1991):
Marzec 1968 : geneza, przebieg, kensekwencje.

Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

 

Geneza i kulisy wydarzeń marcowych roku 1968 w Polsce osłonięte są dotychczas tajemnicą. Historyk Jerzy Eisler, opierając się na niepublikowanych dokumentach i relacjach świadków, opowiada o kryzysie politycznym, który wstrząsnął Polską i przyniósł w skutkach m.in. masowe represje i wielką czystkę antysemicką  ...czytaj dalej
 
Eisler, Jerzy (2006):
Polski rok 1968.
Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej. Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu.

(Monografie IPN, t. 22)


„Określenie »Marzec 1968« należy do swoistej magii języka i raczej zamazuje niż objaśnia istotę i chronologię wydarzeń, które były przecież znacznie bardziej rozciągnięte w czasie: rozpoczęły się kilka miesięcy wcześniej i trwały kilka miesięcy później. Należałoby zresztą chyba mówić nie o jednym Marcu, lecz raczej o Marcach – w liczbie mnogiej ...czytaj dalej
 Książka w katalogu:   Książka w katalogu: 
 
Fertacz, Sylwester; 
Miroszewski, Kazimierz (2009):
Marzec 1968 roku w województwie katowickim.
Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.


(Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego)

Książka dotyczy marcowych wydarzeń 1968 roku w ówczesnym województwie katowickim. Uwagę zwrócono przede wszystkim na animatorów protestów marcowych – studentów. Wystąpienia młodzieży akademickiej na Śląsku starano się pokazać na tle wydarzeń marcowych w całym kraju, uzupełniając opisy, z jednej strony, zebranymi relacjami uczestników i świadków ówczesnych protestów, z drugiej zaś – dokumentami ...czytaj dalej
 
Fik, Marta (2008):
Marcowa kultura : wokół "Dziadów", literaci i władza, kampania marcowa.
Warszawa: Wydawnictwo Wodnika.

W drugiej połowie lat sześćdziesiątych do władz dochodziła nowa formacja - ludzi związanych z "tu i teraz" realnego socjalizmu. Na ich drodze znaleźli się (przypadkiem i nie przypadkiem) obrońcy wartości: pisarze studenci. Ściślej ich część. W wydarzeniach marca ’68 (właściwie całego roku 1968) zbiegają się najistotniejsze konflikty ideowe PRL ...czytaj dalej
  Książka w katalogu:   Książka w katalogu:
 
Friszke, Andrzej (2010):
Anatomia buntu : Kuroń, Modzelewski i komandosi.

Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy "Znak". 
 
Obraz antykomunistycznej opozycji został zdominowany przez wielkie, masowe wystąpienia. Poznański Czerwiec, warszawski Marzec i Solidarność to zdarzenia, które wymieniamy jednym tchem, gdy ktoś zapyta nas o to, jak doszło do upadku komunizmu. Od lat buduje się obraz powszechnego - narodowego - oporu ...czytaj dalej
 
oprac. Gierasimiuk, Urszula (2008):
Marzec ’68 w Białymstoku : wybór źródeł.
Białystok: Oddziałowe Biuro Udostępniania i Archiwizacji Dokumentów IPN.

Publikacja zawiera 113 dokumentów byłej SB pochodzących z zasobu archiwalnego Oddziału IPN w Białymstoku (sprawozdania, meldunki, raporty, protokoły posiedzeń sztabu KW MO i narad służbowych) oraz KW PZPR w Białymstoku, przechowywanych w tutejszym Archiwum Państwowym. Obrazują one sytuację na terenie województwa w okresie wydarzeń marcowych ...czytaj dalej
 Książka w katalogu:   Książka w katalogu: 
 
red. Hytrek-Hryciuk, Joanna;
Trębacz, Wojciech (2008):
 
Wokół Marca ’68 na Dolnym Śląsku : materiały pokonferencyjne.
Wrocław: Instytutu Pamięci Narodowej. Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu. Oddział.


17 marca 2008 r. w Audytorium Instytutu Historycznego Uniwersytetu Wrocławskiego odbyła się konferencja naukowa „Wokół Marca ’68 na Dolnym Śląsku”. Pretekstem do zorganizowania sesji była czterdziesta rocznica wydarzeń zwanych w polskiej historiografii marcowymi. Organizatorem spotkania było Oddziałowe Biuro Edukacji Publicznej Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu we Wrocławiu, a współorganizatorami: Uniwersytet Wrocławski, Ośrodek „Pamięć i Przyszłość” oraz wrocławski Urząd Miejski ...czytaj dalej
 
Instytut Pamięci Narodowej

Marzec1968.pl
 
Pierwotna wersja portalu "Marzec’68" powstała w 2008 roku, w oparciu o koncepcję przygotowaną przez ówczesnego z-cę dyrektora Biura Edukacji Publicznej, dra Łukasza Kamińskiego. Autorami większości tekstów historycznych zamieszczonych na portalu byli pracownicy BEP z centrali IPN i oddziałów terenowych ...czytaj dalej
  Książka w katalogu:   Dostęp on-line:
 
red. Kościelny, Robert (2009):
Z dala od centrum : rok 1968 na Pomorzu Zachodnim : materiały pokonferencyjne.

Szczecin: Instytut Pamięci Narodowej. Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu. Oddział.

 
25 września 2008 r. w Koszalinie w delegaturze szczecińskiego Oddziału IPN odbyła się konferencja poświęcona wydarzeniom marcowym 1968 i ich polityczno-społecznym uwarunkowaniom na terenie dwóch ówczesnych województw Pomorza Zachodniego: szczecińskiego i koszalińskiego ...czytaj dalej
 
red. Kula, Marcin;
Osęka, Piotr;
Zaremba, Marcin (1998):
Marzec 1968 : trzydzieści lat później
T. 1-2 
Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

W dniach 6 i 7 marca 1998 roku odbyła się w Uniwersytecie Warszawskim konferencja Marzec 1968. Trzydzieści lat później. Wiele referatów, wygłoszonych podczas tej konferencji, przedstawiało nową wiedzę, uzyskaną dzięki wglądowi w stopniowo i opornie otwierające się archiwa. Kilku referentów podjęło zagadnienia fundamentalne (np. Marcin Zaremba w referacie o stosunku społeczeństwa do wydarzeń 1968 r. lub Krystyna Kersten o wpływie "marca" na postawy środowisk intelektualnych wobec komunizmu) ...czytaj dalej
 Książka w katalogu:   Książka w katalogu: 
 
Kwiek, Julian (2008):
Marzec 1968 w Krakowie.
Kraków: Księgarnia Akademicka.


Obszerna publikacja omawiająca wydarzenia marcowe z perspektywy krakowskiej. Jest to równocześnie pierwsza książka poświęcona temu zagadnieniu. Autor odnosi się nie tylko do postaw studentów, ale i atmosfery w regionie: postawy prasy, oficjalnej propagandy, charakteryzuje represje oraz przejawy marcowego antysemityzmu ...czytaj dalej
 
Kwiek Julian;
Gąsowski, Tomasz (2005):
Marzec 1986 w Krakowie : w dokumentach.
Kraków: Księgarnia Akademicka; Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego.

(Biblioteka Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego, t. 32)

 

Marzec 1968 r. to jedna z ważnych dat w dziejach powojennej Polski. Nastąpił wówczas kolejny poważny kryzys systemu komunistycznego. Jego "sprawcami" była inteligencja i młodzież akademicka. Ich wystąpienia w obronie zapisanych w konstytucji PRL wolności obywatelskich wywołały gwałtowną reakcję ze strony funkcjonariuszy PZPR ...czytaj dalej
  Książka w katalogu:   Książka w katalogu:
 
Majcherek, Janusz;
Mościcki, Tomasz (cop. 2017):
Kryptonim "Dziady" : Teatr Narodowy 1967-1968.

Warszawa: Fundacja Historia i Kultura. 
 
25 listopada 1967 roku w Teatrze Narodowym odbyła się premiera Dziadów w reżyserii Kazimierza Dejmka. W ten szczególny sposób dyrektor Dejmek, jeden z najwybitniejszych twórców teatralnych drugiej połowy XX wieku, postanowił uczcić pięćdziesiątą rocznicę wybuchu Rewolucji Październikowej. Przedstawienie wywołało niezadowolenie władz PRL ...czytaj dalej
 
red. Nowinowski, Sławomir M. (2010):
Marzec ’68 w Łodzi.
Łódź: Instytut Pamięci Narodowej. Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu. Oddział.

(Konferencje IPN, t. 37)

Adresatami tomu są przede wszystkim zawodowi historycy. Zapewne sięgną jednak do niego także uczestnicy i świadkowie łódzkiego Marca ’68, jak również zainteresowani dziejami ojczystymi przedstawiciele różnych generacji Polaków. Ci ostatni podczas lektury zebranych w nim dokumentów powinni stale pamiętać, że ukazują one ówczesne realia z perspektywy „właścicieli Polski Ludowej” ...czytaj dalej
 Książka w katalogu:   Książka w katalogu: 
 
Osęka, Piotr (2008):
 
Marzec ’68.
Kraków: Wydawnictwo Znak; Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk.


Na temat wydarzeń, które rozegrały się w Polsce wiosną 1968 roku napisano już wiele książek (w tym też paszkwili), artykułów, wspomnień; ukazało się mnóstwo dokumentów. Powstały filmy dokumentalne, a nawet film fabularny. Jest to zapewne jeden z lepiej zbadanych epizodów w najnowszej historii. Nie znaczy to, że nie warto już tego problemu drążyć i o nim pisać ...czytaj dalej
 
Osęka, Piotr (2015):
My ludzie z Marca : autoportret pokolenia ’68.
Warszawa: Instytut Studiów Politycznych PAN.
Wołowiec: Wydawnictwo Czarne.

(Seria Historia)


Dla tysięcy młodych ludzi, którzy w marcu 1968 roku zaprotestowali przeciwko partyjnej dyktaturze, udział w buncie był doświadczeniem przełomowym. Studenckie strajki i manifestacje zmieniły ich sposób widzenia świata i ukształtowały życiowe ścieżki. W ten sposób wyłoniła się generacja, która później stworzyła KOR i uformowała oblicze Solidarności
...czytaj dalej
  Książka w katalogu:   Książka w katalogu:
 
red. Rokicki, Konrad;
Stępień, Sławomir (2004):
Oblicza marca 1968.

Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej. Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu. 

(Konferencje IPN, t. 15)


Kolejna książka z serii „Konferencje IPN” zawiera materiały z sesji naukowej zorganizowanej przez Oddziałowe Biuro Edukacji Publicznej IPN w Warszawie 6 marca 2003 r. Oprócz szkiców i refleksji na temat wybranych zagadnień Marca 1968, niniejszy tom zawiera także szczegółowe opisy przebiegu protestów w ośrodkach akademickich oparte na nieznanych dotychczas materiałach Służby Bezpieczeństwa  ...czytaj dalej
 
Suleja, Włodzimierz(2006):
Dolnośląski Marzec ’68 : anatomia protestu.
Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej. Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu.

(Monografie IPN, t. 23)


Na długiej liście publikacji poświęconych Marcowi ’68 dominują te, które przedstawiają wydarzenia przede wszystkim z perspektywy warszawskiej. Włodzimierz Suleja ponownie podejmuje marcowy temat – koncentrując się na Wrocławiu ...czytaj dalej
 Książka w katalogu:   Książka w katalogu: