Kultura Niezależna

W latach 70. i 80. mimo represji i szykan ze strony władz, rozwijał się w Polsce ruch kultury niezależnej. W podziemiu tworzyli pisarze, malarze, graficy, fotograficy i muzycy, których prace ze względów politycznych nie mogły ukazać się w oficjalnym obiegu. Kultura niezależna wytworzyła przestrzeń wolności, dając możliwość ekspresji tym, którzy nie zgadzali się z ideologicznymi wytycznymi narzuconymi przez reżim komunistyczny. Dzięki funkcjonowaniu niezależnego od państwa „drugiego obiegu” możliwe było wydawanie zakazanych przez cenzurę książek, prasy czy czasopism społeczno–kulturalnych. Organizowano także liczne wydarzenia, w tym m.in. wystawy, spektakle teatralne oraz koncerty. Kultura niezależna w Polsce rozwinęła się na skalę niespotykaną w żadnym innym kraju bloku wschodniego, a jej istnienie w znacznym stopniu przyczyniło się do upadku komunizmu w 1989 roku.  

UWAGA:
Niniejsze zestawienie celowo nie obejmuje literatury tworzonej poza oficjalnym obiegiem. Temu zagadnieniu poświęcone zostanie oddzielne opracowanie - "Drugi obieg".

 

Awakumowski, Jacek;
Jacobson, Marcin (2009):
MMG. Muzyka Młodej Generacji (1978-1982): na zdjęciach Jacka Awakumowskiego.
Sopot: Fundacja "Sopockie Korzenie".

„Przystępując do pracy nad albumem wiedziałem, że każdy inaczej pamięta zdarzenia, w których przyszło nam uczestniczyć."  ...czytaj dalej
Chabros, Ewa;
Kmita, Grzegorz (2009):
Graffiti w PRL.
(Rok Kultury Niezależnej, t. 4).

W połowie lat osiemdziesiątych XX w. na polskich murach zagościła nowa forma graffiti – kolorowe obrazki odbijane od szablonów. Zwykle opatrzone były jakimś podpisem, a ich treść w przewrotny sposób naigrawała się z systemu komunistycznego. Autorzy graffiti drwili z systemu, prominentnych działaczy partyjnych i państwowych ...czytaj dalej
 Książka w katalogu:   Książka w katalogu: 
Chabros, Ewa. (2014):
Od kontrkultury do New Age.
Wybrane zjawiska społeczno-kulturowe schyłku PRL i ich korzenie.

Wrocław: Oddział Instytutu Pamięci Narodowej. Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (Inne Strony Historii).

Prezentowana publikacja jest ostatnim ogniwem ...czytaj dalej
Figlarowicz, Stefan. (2006):
Niepokora. Artyści i naukowcy
dla Solidarności 1980-1990 :
ilustrowany katalog zbiorów.
Gdańsk: słowo/obraz terytoria; Muzeum Narodowe.

Katalog jest podsumowaniem projektu „Artyści i naukowcy dla Solidarności 1980-1990” realizowanego przez Muzeum Narodowe w Gdańsku ...czytaj dalej
  Książka w katalogu:   Książka w katalogu:
Gnoiński, Leszek.; Słota, Wojciech; Szymura, Dariusz ([2010]):
Beats of freedom.
Originaltitel: Zew wolności.
Film prezentuje historię muzyki rockowej w Polsce, począwszy od koncertu zespołu The Rolling Stones w Warszawie, w 1967, po upadek komunizmu w 1989. ...czytaj dalej
Idzikowska-Czubaj, Anna (2011):
Rock w PRL-u.
O paradoksach współistnienia.
Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.

Praca ma charakter historyczny, przedstawia całościowo problematykę polskiego rocka.
...czytaj dalej
 Film w katalogu:   Książka w katalogu: 
 
Instytut Pamięci Narodowej:
Rok kultury niezależnej
dostępne na stronie internetowej: http://www.kultura-niezalezna.pl/ w dniu 2015-04-23.

Strona stworzona z okazji 20 rocznicy upadku systemu komunistycznego... ...czytaj dalej
Instytut Pamięci Narodowej -
Komisja Ścigania Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu (2010):
Plastyka niezależna 1976-1989.
Poznań: Instytut Pamięci Narodowej. Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu. Oddział (Rok Kultury Niezależnej).

Album towarzyszący wystawie „Plastyka niezależna 1976 – 1989”...
...czytaj dalej
 Dostęp do strony:   Książka w katalogu:
Kasprzycki Remigiusz (2013):

Dekada buntu. Punk w Polsce i krajach sąsiednich w latach 1977-1989.
Kraków: Wydawnictwo LIBRON.

Praca podejmuje niezwykle ważną, ale zazwyczaj pomijaną w dotychczasowych badaniach historycznych, tematykę dziejów ruchu punk...
...czytaj dalej
Konnak, Paweł (2011):
Gangrena. Mój punk rock song.

Warszawa: Narodowe Centrum Kultury.

Obszerna autobiografia Pawła Konja Konnaka, artysty związanego ze środowiskiem trójmiejskiej alternatywy lat 80...
...czytaj dalej
 Książka w katalogu:   Książka w katalogu: 
 
Łazarkiewicz, Piotr ([2005]):
Fala.
Originaltitel: Jarocin 85’.

1 dysk optyczny (80 min.).

Kultowy film, w reżyserii Piotra Łazarkiewicza... ...czytaj dalej
Muzeum Narodowe w Gdańsku:

Artyści i naukowcy dla Solidarności 1980-1990

dostępne na stronie internetowej: http://www.artin.gda.pl/

„Artyści i naukowcy dla Solidarności 1980-1990 to ogólnopolski projekt......czytaj dalej
  Film w katalogu:  Dostęp do strony:
PAP:

„Dekada buntu”. Książka o punku w latach 70. i 80. w krakowskim wydawnictwie.

w: Gazeta Krakowska

Recenzja książki Remigiusza Kasprzyckiego „Dekada Buntu” dotyczącej muzyki punkowej w Polsce w latach 80tych.
Sasanka, Paweł; Stępień, Sławomir.; Gleb, Tomasz.; Jurecki, Krzysztof (2014):

Fotografie bez cenzury 1976-1989. Nieoficjalny portret PRL.

Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej
Komisja Ścigania Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu
(Rok Kultury Niezależnej).


Przez 45 lat istnienia realnego socjalizmu nad Wisłą jednym z jego fundamentów była kontrola nad informacją. ...czytaj dalej
 Recenzja dostępna on-line:   Książka w katalogu: 
Skiba, Krzysztof; Janiszewski, Jarosław; Konnak, Paweł Koňjo (2011):
Artyści, wariaci, anarchiści. [opowieść o gdańskiej alternatywie lat 80-tych].

Wyd. 2., uzupełnione. Warszawa: Narodowe Centrum Kultury.

(...) Niekomercyjne wydawnictwo, poświęcone interesującym zjawiskom z pogranicza sztuki awangardowej, niezależnej muzyki rockowej i podziemia politycznego lat osiemdziesiątych XX wieku. ...czytaj dalej
Toborek, Tomasz (2010):
Niezależna muzyka rockowa.

Łódź: Instytut Pamięci Narodowej (Rok Kultury Niezależnej, t. 1).

Rozwinięcie tematu zawartego w tytule publikacji związane jest bez wątpienia z pytaniami – czym była i jest muzyka niezależna? ...czytaj dalej
  Książka w katalogu:   Książka w katalogu:
Tracz, Bogusław (2011):
Kościół i kultura niezależna.

Katowice: Oddział In-tu Pamięci Narodowej - Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu.

Dla każdego, kto choć trochę doświadczył atmosfery lat osiemdziesiątych XX w. w PRL, oczywista jest ogromna rola, jaką odegrał Kościół katolicki we wspieraniu niezależnych inicjatyw społeczeństwa.
...czytaj dalej
Tracz, Bogusław.; Ciupa, Robert. (2011):

Kultura niezależna w Kościele.

Katowice: Instytutu Pamięci Narodowej. Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu. Oddział (Rok Kultury Niezależnej, t. 3).

Celem projektu było ukazanie kultury, co należy podkreślić – kultury niezależnej od mecenatu państwa, jako formy oporu społecznego wobec rządów komunistycznych w Polsce. ...czytaj dalej
 Książa w katalogu:   Książka w katalogu: 
Witkowski, Grzegorz K. (2011):
Grunt to bunt. Rozmowy o Jarocinie.
Tom 1.

Poznań: In Rock.

Jaki był kiedyś Festiwal w Jarocinie? Wszystko na ten temat najdziecie w tej książce. ...czytaj dalej
Witkowski, Grzegorz K. (2012):
Grunt to bunt. Rozmowy o Jarocinie.
Tom 2.

Wyd. 1. Poznań: In Rock.
 
  Książka w katalogu:   Książka w katalogu:
 Witkowski, Grzegorz K. (2013):
Grunt to bunt. Rozmowy o Jarocinie.
Tom 3.

Czerwonak: In Rock.
Zieliński, Przemysław (2005):

Scena rockowa w PRL.
Historia, organizacja, znaczenie.

Warszawa: Wydawnictwo TRIO (W krainie PRL).
 

W krainie PRL. Książka ukazuje twórców muzyki rockowej w Polsce w latach 1959-1989... 
...czytaj dalej
 Książka w katalogu:   Książka w katalogu: