POŻEGNANIA | 2018—2019

Pamiętamy o tych którzy odeszli — współtwórcach i depozytariuszach dziedzictwa Solidarności, osobach związanych z ECS: w sferze idei, jak i bliżej poprzez życiowe wybory, a także tych, za którymi tęsknimy.


• Paweł Adamowicz
(ur. 2 listopada 1965 – zm. 14 stycznia 2019) – człowiek szlachetny, wizjoner, który kochał Gdańsk wielką miłością, prezydent miasta. Twórca Europejskiego Centrum Solidarności, nasz przyjaciel. Już jako licealista był zaangażowany w demokratyczną opozycję, potem przewodniczył strajkowi studenckiemu na Uniwersytecie Gdańskim w 1988 roku. Od 1990 radny miasta Gdańska, a od 1998 roku nieprzerwanie jego prezydent… Podczas finału Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy, na oczach tłumu, został brutalnie zaatakowany przez nożownika, następnego dnia zmarł.
Jak przypominał niedawno Basil Kerski, dyrektor ECS: „Gdańsk to dziś miasto, w którym dobrobyt i dobre warunki dla inwestycji są ważne, ale tutejszy liberalizm to dziś nie tylko wolność myśli i aktywności gospodarczej, ale także wspólnota wolnych ludzi, którzy zastanawiają się także, jak mogą być odpowiedzialni za innych, za społeczeństwo. Dzisiejszy Gdańsk to oczywiście miasto tradycji polskich, polskiego patriotyzmu, ale takiego, który potrafi dostrzec sąsiadów. To postawa wobec sąsiadów, zapraszająca do wspólnego zagospodarowania świata, a nie do konfliktu. Taki Gdańsk, taką ideę Polski pozostawił nam Paweł Adamowicz”

• Ludmiła Aleksiejewa (ur. 20 lipca 1927 – zm. 8 grudnia 2018) – rosyjska dysydentka, od 1968 roku współtwórczyni „Kroniki wydarzeń bieżących” – biuletynu poświęconego łamaniu praw człowieka w Związku Radzieckim, działaczka Moskiewskiej Grupy Helsińskiej – pierwszej jawnej organizacji niezależnej w ZSRR

• Ryszard Bugajski (ur. 27 kwietnia 1943 – zm. 7 czerwca 2019) – reżyser, autor ważnych filmów o polskiej historii. Jego „Przesłuchanie” (prod. 1982) o horrorze stalinowskiej Polski, z pamiętnymi kreacjami Krystyny Jandy i Janusza Gajosa, siedem lat dystrybuowane było tylko w podziemiu, zakaz rozpowszechniania uchylono dopiero po transformacji ustrojowej. W dokumencie „Od grudnia do grudnia. 1980–1981” (prod. 1997), Bugajski rozważał niebezpieczeństwo interwencji radzieckiej w Polsce. Do dziedzictwa Solidarności odniósł się bezpośrednio w jednej z nowel filmu „Solidarność, Solidarność” (prod. 2005), proponując widzom muzyczny teledysk z historyczną narracją. Ryszard Bugajski gościł w ECS w 2017 roku, podczas retrospektywy swojej twórczości na Gdańsk DocFilm Festival
 


• Władimir Bukowski (ur. 30 grudnia 1942 – zm. 27 października 2019) – rosyjski pisarz, dysydent i obrońca praw człowieka. Dzięki niemu Zachód dowiedział się o sowieckiej praktyce zamykania opozycjonistów w szpitalach psychiatrycznych. Sam w tzw. psychuszkach, gdzie leczono go ze „schizofrenii bezobjawowej”, spędził niemal 12 lat. W 1976 roku został deportowany na Zachód, nigdy na stałe do ojczyzny nie wrócił. Honorem jest dla nas, że Władimir Bukowski przyjął Medal Wdzięczności, odznaczenie, które ECS przyznaje przyjaciołom Solidarności

• George H.W. Bush (ur. 12 czerwca 1924 – zm. 30 listopada 2018) – 41 prezydent Stanów Zjednoczonych, który moralnie i finansowo wspierał rodzącą się polską demokrację, był zwolennikiem wstąpienia Polski w struktury NATO. W lipcu 1989 roku spotkał się w Gdańsku z Lechem Wałęsą, na placu Solidarności oddał hołd ofiarom komunizmu

• Wojciech Charkin (ur. 27 marca 1947 – zm. 8 stycznia 2019) – świadek polskiej drogi do wolności, przewodnik turystyczny, wykładowca Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku, przyjaciel ECS. Brał udział w wydarzeniach Marca ’68 i Grudnia ’70. W Sierpniu ’80 jako dziennikarz uczestniczył w strajku w Stoczni Gdańskiej im. Lenina i wiecu pod Politechniką Gdańską, współredagował oświadczenie dziennikarzy przeciwko celowej dezinformacji społeczeństwa, które przeszło do historii jako tzw. zeszyt Charkina. W Sierpniu ’88 dostarczał żywność strajkującym stoczniowcom i studentom. Dla ECS był wypróbowanym przyjacielem i zawsze życzliwym ojcem naszej koleżanki Magdaleny. Ofiarował archiwum ECS m.in. tzw. zeszyt Charkina, który prezentujemy na wystawie stałej, z pasją oprowadzał też po naszej ekspozycji w trakcie rocznicowych spacerów subiektywnych
 


• Maciej Jankowski (ur. 13 lipca 1946 – zm. 10 lipca 2019) – działacz Solidarności, lider mazowieckich struktur związku, internowany po wprowadzeniu stanu wojennego. Po przemianach demokratycznych w 1989 roku nadal aktywny związkowiec i poseł, ale od 2002 roku poza polityką. Powrócił do pracy w zespole technicznym Uniwersytetu Warszawskiego

• Kazimierz Kutz (ur. 16 lutego 1929 – zm. 18 grudnia 2018) – wybitny reżyser filmowy, teatralny i telewizyjny, polityk: senator, wicemarszałek Senatu i poseł. W czasach PRL inwigilowany, a w stanie wojennym internowany. Ze stanowiska głównego reżysera katowickiego oddziału telewizji publicznej odszedł w proteście przeciw masakrze w KWK „Wujek”. Już w wolnej Polsce nakręcił film o pacyfikacji kopalni – „Śmierć jak kromka chleba” (1994)

• Romuald Lazarowicz (ur. 11 sierpnia 1953 – zm. 2 sierpnia 2019) – jeden ze współzałożycieli Solidarności Walczącej, a także Radia „Solidarność Walcząca”, redaktor i wydawca prasy niezależnej. Z opozycją związany od 1978 roku jako kolporter wydawnictw drugoobiegowych oraz współpracownik Studenckiego Komitetu Solidarności we Wrocławiu
 


• Irena Lewandowska (ur. 11 lipca 1931 – zm. 5 grudnia 2018) – tłumaczka literatury rosyjskiej, sygnatariuszka Memoriału 101 przeciw zmianom w Konstytucji w 1976, współpracowniczka Komitetu Obrony Robotników, internowana po wprowadzeniu stanu wojennego, współpracowała z pismami drugiego obiegu

• Jacek Miler (ur. 18 marca 1964 – zm. 21 grudnia 2018) – wykładowca akademicki i historyk sztuki, od 2006 roku kierownik Departamentu Dziedzictwa Kulturowego za Granicą i Strat Wojennych ministerstwa kultury. Zaangażowany w działania wspierające budowę siedziby ECS i przygotowanie wystawy stałej naszej instytucji, szczególnie w okresie tuż przed ich otwarciem, 30 sierpnia 2014 roku

• prof. Karol Modzelewski (ur. 23 listopada 1937 – zm. 28 kwietnia 2019) – wybitny historyk, jeden z liderów opozycji w czasach PRL, więzień polityczny. Był pierwszym rzecznikiem prasowym NSZZ „Solidarność”. W 1989 roku wszedł do Drużyny Lecha i zdobył mandat senatora w wyborach czerwcowych. Ceniony i honorowany m.in. Orderem Orła Białego, Nagrodą Fundacji na rzecz Nauki Polskiej i Nagrodą Literacką „Nike”. Nie raz mieliśmy przywilej gościć prof. Karola Modzelewskiego w ECS. Miał być też z nami w Gdańsku 4 czerwca i wygłosić przemówienie o sukcesie wyborczym 1989 roku… Świadectwo Jego życia dajemy na wystawie stałej ECS
 


• Kornel Morawiecki (ur. 3 maja 1941 – zm. 30 września 2019) – dawny działacz opozycji antykomunistycznej, założyciel jednej z największych podziemnych organizacji PRL – Solidarności Walczącej, deportowany z Polski. Poseł i marszałek senior Sejmu VIII kadencji. Dla ECS – członek Rady i jeden z bohaterów wystawy stałej, człowiek bardzo życzliwy, który potrafił nas wspierać, nawet wówczas, gdy krytykował

• Jan Olszewski (ur. 20 sierpnia 1930 – zm. 7 lutego 2019) – polityk i adwokat, jeden z bohaterów wystawy stałej ECS. Był premierem polskiego rządu (1991–1992), posłem, uczestnikiem obrad Okrągłego Stołu w roli eksperta strony solidarnościowej (podzespół ds. reformy prawa i sądów), opozycjonistą w okresie PRL, obrońcą w procesach politycznych, m.in. Jacka Kuronia i Melchiora Wańkowicza oraz pełnomocnikiem rodziny ks. Jerzego Popiełuszki podczas procesu jego zabójców. W trakcie okupacji hitlerowskiej należał do konspiracyjnego harcerstwa Szarych Szeregów, a podczas Powstania Warszawskiego był łącznikiem na Pradze. Był współautorem przełomowego artykułu prasowego „Na spotkanie ludziom z AK” z 1957 roku, który zapoczątkował odkłamywanie roli Armii Krajowej w czasie II wojny światowej. Odznaczony Orderem Orła Białego

• bp Alojzy Orszulik (ur. 21 czerwca 1928 – zm. 21 lutego 2019) – biskup senior diecezji łowickiej. Aktywnie wspierał polskie dążenia do wolności. Już w latach 70. uczestniczył w rozmowach z władzami dotyczących relacji państwo – Kościół. Był obserwatorem obrad przy Okrągłym Stole. Brał udział w przygotowaniach papieskich pielgrzymek. Po uzyskaniu przez Polskę wolności sprawował funkcję zastępcy sekretarza generalnego Konferencji Episkopatu Polski i negocjował konkordat z polskim rządem. Odznaczony Orderem Orła Białego. Ma swoje miejsce na wystawie stałej ECS
 


• bp Tadeusz Pieronek (ur. 24 października 1934 – zm. 27 grudnia 2018) – hierarcha światły, otwarty na dialog, odważny, gdy potrzebny był sprzeciw, do bólu szczery. Był kanonistą, profesorem nauk prawnych. Uczestniczył w pracach Centrum Obywatelskich Inicjatyw Ustawodawczych Solidarności, które przygotowało reformę prawa w Rzeczypospolitej opracowując kilkadziesiąt społecznych projektów ustaw. Piastował funkcje biskupa pomocniczego sosnowieckiego, sekretarza generalnego Konferencji Episkopatu Polski, rektora Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie. Brał udział w procesie beatyfikacyjnym Jana Pawła II

• Halina Słojewska-Kołodziej (ur. 26 czerwca 1933 – zm. 1 listopada 2018) – aktorka, przez niemal pół wieku związana z Gdańskiem. Uczestniczka nielegalnych obchodów rocznicowych Grudnia ’70 pod historyczna Bramą nr 2 Stoczni Gdańskiej im. Lenina, współtwórczyni programów artystycznych dla stoczniowców strajkujących w sierpniach ’80 i ’88, zaangażowana w nurt kultury niezależnej i pracę w Komisji Charytatywnej przy kościele św. Brygidy w Gdańsku

• Florian Staniewski (ur. 25 grudnia 1945 – zm. 10 marca 2019) – aktor teatru Wybrzeże w Gdańsku, związany z nim przez całą zawodową karierę. W 1980 roku występował dla strajkujących w Stoczni Gdańskiej im. Lenina. Spotykaliśmy go w ECS, na nasze zaproszenie m.in. odczytywał laudację podczas uroczystości wręczenia Neptunów, nagród Prezydenta Miasta Gdańska w dziedzinie kultury
 


• Jolanta Szczypińska (ur. 24 czerwca 1957 – zm. 8 grudnia 2018) – działaczka związkowa i polityk. Współzałożycielka struktur związkowych „Solidarności” w koszalińskiej służbie zdrowia, w stanie wojennym kurier i kolporter wydawnictw podziemnych. Od 2004 roku była posłanką

• Andrzej Trzos-Rastawiecki (ur. 23 czerwca 1933 – zm. 2 kwietnia 2019) – reżyser filmów fabularnych i dokumentalnych, autor m.in. „Pielgrzyma” (prod. Stolica Apostolska, 1979), opowieści o pierwszej podróży apostolskiej papieża Jana Pawła II do Polski 2–10 czerwca 1979 – filmu, który przywołujemy na wystawie stałej ECS – oraz „Lidera” (prod. Video Studio Gdańsk, 1990), filmowego portretu Lecha Wałęsy

• Christian Weber (ur. 1 lipca 1946 – zm. 12 lutego 2019) – niemiecki polityk, przewodniczący parlamentu Miasta Bremy. W 2016 roku wziął udział w debacie „Europejska droga. 40-lecie partnerstwa Gdańska i Bremy” w bibliotece ECS. „Ja uczyłem się historii Gdańska i Pomorza z literatury Güntera Grassa, a dla was niech nauką będą codzienne spotkania” – zwracał się Christian Weber do słuchających go gimnazjalistów
 


CZEŚĆ ICH PAMIĘCI!