13.12.2018

STOCZNIA GDAŃSKA POMNIKIEM HISTORII

Tytuł Pomnika Historii otrzymała Stocznia Gdańska, dołączając do innych zabytków i parków kulturowych o szczególnej wartości historycznej, naukowej i artystycznej, a mających duże znaczenie dla dziedzictwa Polski i utrwalonych w powszechnej świadomości. To również forma ochrony zabytków. Temat jest niezwykle istotny dla ECS, które od wielu lat inspiruje działa na rzecz zabezpieczenia Stoczni Gdańskiej jako unikatowego miejsca dla kultury Polski i Europy.
 
Tytuł Pomnik Historii przyznawany jest od 1994 roku. Dotychczas lista liczyła 91 zabytków i parków kulturowych, m.in. Biskupin – jako rezerwat archeologiczny, Kraków – jako historyczny zespół miasta, Grunwald – jako polew bitwy oraz Częstochowę z zespołem klasztoru ojców paulinów na Jasnej Górze. Podczas uroczystej gali „100 Pomników Historii na Stulecie Odzyskania Niepodległości”, która odbyła się 10 grudnia 2018 roku w Teatrze Narodowym w Warszawie, prezydent Andrzej Duda ustanowił 14 nowych pomników historii.
Z okazji 100-lecia odzyskania niepodległości setny numer na liście otrzymała Stocznia Gdańska.
 
Symboliczne znaczenie stoczni
Prezydent Duda mówił o symbolicznym znacznie stoczni – zarówno dla Solidarności, jak i „walki o wolność naszych czasów, a w związku z tym także i odrodzenia się naszego państwa, wolnej i suwerennej Rzeczypospolitej”.
Dzięki ludziom Solidarności, dzięki tej walce bez broni, walce demokratycznej w niedemokratycznym państwie, która zakończyła się zwycięstwem, dziś wolni możemy obchodzić stulecie odzyskania niepodległości – podkreślał prezydent Andrzej Duda.
Ochrona dziedzictwa kulturowego i upowszechnianie wiedzy na temat historii Stoczni Gdańskiej od wielu lat stanowi przedmiot działań Europejskiego Centrum Solidarności.
Wyróżnienie Pomnik Historii podkreśla, że Stocznia Gdańska i Solidarność są nie tylko symbolem tej „drugiej niepodległości”, ale niepodległości i wolności w ogóle. Stocznia to symbol historii XX wieku, a stulecie to zawiera w sobie najważniejsze i najdramatyczniejsze wydarzenia w naszych najnowszych dziejach – podsumowuje Andrzej Trzeciak, odpowiedzialny w ECS za działania chroniące dziedzictwo kulturowe stoczni.
 
Wymiar europejski
Już w 2013 roku ECS roku rozpoczęło ewidencję terenów postoczniowych pod kątem starań o nadanie stoczni statusu parku kulturowego. Pomysł na taką formę ochrony tych unikatowych terenów zgłosiła ówczesna minister kultury i dziedzictwa narodowego Małgorzata Omilanowska, podczas zorganizowanej przez ECS konferencji na temat przestrzeni postoczniowej.
Od 2013 roku trwały również starania o nadanie historycznej Stoczni Gdańskiej Znaku Dziedzictwa Europejskiego (ZDE), którym Komisja Europejska honoruje miejsca szczególnie istotne dla historii i kultury europejskiej, związane z ideą zjednoczenia oraz wartościami demokratycznymi i humanistycznymi o ponadnarodowym znaczeniu. Historyczny zespół obiektów Stoczni Gdańskiej wraz z ECS został wyróżniony ZDE 19 grudnia 2014 roku, zaś pół roku później, podczas obchodów 35 rocznicy strajku w Stoczni Gdańskiej i powstania Solidarności, uroczyście odsłonięto tablice.
Odzyskanie niepodległości w 1918 roku, walka o granice i budowę nowego państwa, dramat rozpoczętej w Gdańsku II wojny światowej, będącej przecież następstwem I wojny, oraz okres komunistycznej dominacji i ponowne odzyskanie wolności. Dochodzenie do niej, także zaczęło się w Gdańsku, w stoczni w sierpniu 1980 roku – mówi Andrzej Trzeciak. – Ranga Pomnika Historii w połączeniu ze Znakiem Dziedzictwa Europejskiego dowodzi, że symbol jakim jest historyczna stocznia ma nie tylko wymiar krajowy, ale także europejski i światowy.
 
Wyjątkowa powszechna wartość
W grudniu 2014 roku z inicjatywy m.in. Anety Szyłak z Instytut Sztuki Wyspa, który mieści się w budynku dawnej stoczni i Basila Kerskiego, dyrektora ECS, powstała petycja do prezydenta RP Bronisława Komorowskiego o wpisanie Stoczni Gdańskiej na listę pomników historii. Punktem zapalnym stała się rozbiórka czterech hal (w jednej z nich pracowała Anna Walentynowicz), której dokonano dokładnie w 33 rocznicę wprowadzenia stanu wojennego – 13 grudnia 2014 roku. Pod apelem tylko w jeden dzień podpisało się 500 osób.
Obecnie ECS czynnie uczestniczy w działaniach na rzecz wpisania Stoczni Gdańskiej na listę światowego dziedzictwa UNESCO, na której znajdują się zabytki o „wyjątkowej powszechnej wartości” dla ludzkości.
Dziedzictwo kulturowe stoczni jest również tematem dziesiątek konferencji, spotkań oraz publikacji inicjowanych przez ECS. Idea ochrony tej części dziedzictwa łączy we wspólnych działaniach wiele podmiotów, m.in.: Salą BHP, lokalnych artystów, Inicjatywę Społeczną „Nie dla Burzenia Stoczni Gdańskiej”, Narodowy Instytut Dziedzictwa, urząd Pomorskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, czy Fundację Promocji Solidarności.
 
STOCZNIA WEDŁUG MIROTY
Wystawa wirtualna zdjęć Zenona Miroty