Korek, Janusz (2008):
Wyd. 3 zm. i uzup. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego (Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, nr 2655).
Monografia przedstawia genezę i ewolucję poglądów politycznych zespołu paryskiej „Kultury” w okresie od 1947 do 1980 roku. To już trzecie wydanie, zmienione kompozycyjnie, uaktualnione i poszerzone, dzięki czemu stanowi propozycję „kompleksową”, która daje odpowiedź na pytanie o fenomen „Kultury”. Autor dokonał próby periodyzacji działalności pisma, opierając się na kryteriach koncepcji ideowych wypracowanych na jego łamach. Prześledził zmiany programowe miesięcznika, starając się jednocześnie odnaleźć stałe cechy myślenia o polityce.
Autor wyróżnia sześć okresów w badanej historii ideowych poszukiwań „Kultury”:
Analizując poszczególne opcje polityczne, Autor zawsze wskazuje na ogólną orientację pisma – zamiennie to na Zachód, to na Wschód. W ramach każdej opcji redakcja „Kultury” próbowała zdefiniować konkretne i doraźne cele polityczne ze wskazaniem na ich potencjalnych realizatorów. Polityczne koncepcje „Kultury” podlegały częstym ewolucjom ze względu na zmiany sytuacji międzynarodowej i stosunków wewnętrznych w Polsce. Ten fakt jednak paradoksalnie nie zaszkodził pismu, a wręcz dopomógł w wypracowaniu trafnych koncepcji i skutecznych programów politycznego działania – na co wskazuje Autor.
(na podstawie oprac. Mikołaja Tyrchana: Lekcja „Kultury” zamieszczonego w „Przeglądzie Politycznym” 2006, nr 77)
SPIS TREŚCI:
Paradoksy paryskiej "Kultury". Styl i tradycje myślenia politycznego.
Wyd. 3 zm. i uzup. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego (Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, nr 2655).
Monografia przedstawia genezę i ewolucję poglądów politycznych zespołu paryskiej „Kultury” w okresie od 1947 do 1980 roku. To już trzecie wydanie, zmienione kompozycyjnie, uaktualnione i poszerzone, dzięki czemu stanowi propozycję „kompleksową”, która daje odpowiedź na pytanie o fenomen „Kultury”. Autor dokonał próby periodyzacji działalności pisma, opierając się na kryteriach koncepcji ideowych wypracowanych na jego łamach. Prześledził zmiany programowe miesięcznika, starając się jednocześnie odnaleźć stałe cechy myślenia o polityce.
1) najwcześniejsze lata powojenne – powstawanie miesięcznika;
2) lata 1950–1955 – zwrot ku Zachodowi;
2) lata 1950–1955 – zwrot ku Zachodowi;
3) lata 1955–1964 – opcja amerykańska i orientacja wschodnia;
4) lata 1960–1968 – dominacja orientacji wschodniej;
4) lata 1960–1968 – dominacja orientacji wschodniej;
5) lata 1968–1980 – „Polityka na Kraj”;
6) charakterystyka myśli politycznej „Kultury”
6) charakterystyka myśli politycznej „Kultury”
Analizując poszczególne opcje polityczne, Autor zawsze wskazuje na ogólną orientację pisma – zamiennie to na Zachód, to na Wschód. W ramach każdej opcji redakcja „Kultury” próbowała zdefiniować konkretne i doraźne cele polityczne ze wskazaniem na ich potencjalnych realizatorów. Polityczne koncepcje „Kultury” podlegały częstym ewolucjom ze względu na zmiany sytuacji międzynarodowej i stosunków wewnętrznych w Polsce. Ten fakt jednak paradoksalnie nie zaszkodził pismu, a wręcz dopomógł w wypracowaniu trafnych koncepcji i skutecznych programów politycznego działania – na co wskazuje Autor.
SPIS TREŚCI:
Nieskromne uwagi o Paradoksach… i „giedroyciologii” | s. 11 |
Podstawowe wiadomości i założenia | s. 25 |
„Kultura” i Instytut Literacki | s. 25 |
Stratyfikacja współpracowników | s. 29 |
Instancja Nadawcy i „gospodarz” pisma | s. 37 |
Uwagi metodologiczne | s. 40 |
Periodyzacja i zasady kompozycyjne książki | s. 45 |
CZĘŚĆ PIERWSZA Między Wschodem a Zachodem. W poszukiwaniu ideologii i sojuszników (lata 1947–1950) |
|
Szukanie wyjścia w sytuacji bez wyjścia
|
s. 51 |
Kryzys moralny Zachodu
|
s. 51 |
Ryszard Wraga – początki opcji amerykańskiej
|
s. 56 |
Kryzys Europy Zachodniej według Andrzeja Bobkowskiego
|
s. 59 |
Aleksander Janta-Połczyński – a może by tak z Rosją?
|
s. 62 |
Zbigniew Florczak, czyli ambiwalencja doskonała
|
s. 67 |
Studium Melchiora Wańkowicza
|
s. 73 |
Co z Europą?
|
s. 82 |
Imperium europejskie Fabre-Luce’a
|
s. 82 |
Koncepcja „mniejszego zła” Raymonda Arona
|
s. 84 |
Jan Ulatowski – prekursor „trzeciej drogi”
|
s. 87 |
USA – ostatnią deską ratunku
|
s. 92 |
Doktryna „jednego świata” Jamesa Burnhama
|
s. 92 |
Zygmunt Nagórski Jr. i misja dziejowa USA
|
s. 96 |
Cechy myślenia politycznego oraz zmiany w składzie współpracowników
|
s. 100 |
CZĘŚĆ DRUGA Na zachodnim dworcu. Koncepcje, idee i opcje polityczne w latach 1950–1955 |
|
Opcja amerykańska
|
s. 112 |
Bezwarunkowa walka w imię sfederalizowanego świata
|
s. 112 |
Korekta koncepcji po Manifeście Świata Zachodniego
|
s. 117 |
Doktryna „wyzwolenia”
|
s. 119 |
Kontynuacja linii konfrontacyjnej
|
s. 121 |
Uwagi i wnioski
|
s. 131 |
Zjednoczenie Europy a koncepcje federacji Europy Środkowo-Wschodniej
|
s. 139 |
Wizja Paneuropy
|
s. 139 |
Federacja Europy Środkowo-Wschodniej
|
s. 140 |
„Zrzeczenie się” Wilna i Lwowa
|
s. 146 |
„Wizja Jutra” i koncepcje federacyjne w kontekście historycznym
|
s. 152 |
Opcja niemiecka
|
s. 156 |
O normalizację stosunków polsko-niemieckich
|
s. 156 |
Niemcy a federacja Europy Środkowo-Wschodniej
|
s.159 |
Na niemieckim „rowerze”
|
s. 163 |
Między Mackiewiczem a Stempowskim – dwie skrajne strategie w ramach opcji niemieckiej
|
s. 170 |
Wady i zalety opcji niemieckiej
|
s. 176 |
Polityka polska
|
s. 179 |
Imperatyw bezwarunkowej walki
|
s. 179 |
Początki polityki krajowej
|
s. 181 |
Strategie emigracyjne
|
s. 188 |
Przeobrażenia ideologiczne i przewartościowanie myślenia politycznego
|
s. 195 |
Przeobrażenia ideologiczne
|
s. 195 |
Przewartościowanie myślenia politycznego
|
s. 204 |
CZĘŚĆ TRZECIA Gra na dwóch fortepianach (lata 1955–1964) |
|
Opcja amerykańska
|
s. 221 |
Krytyka polityki Waszyngtonu
|
s. 221 |
O amerykański program środkowo-wschodnioeuropejski
|
s. 224 |
Nowe ideologemy
|
s. 228 |
Koncepcje neutralizacyjne
|
s. 231 |
Neutralizacja ogólnoeuropejska
|
s. 231 |
Koncepcja neutralizacji i federacji Europy Środkowo-Wschodniej a kwestia zjednoczenia Niemiec
|
s. 235 |
Koncepcje pasa neutralnego – partytura „na dwa fortepiany”
|
s. 241 |
Koncepcje Europy Środkowo-Wschodniej w latach 1955–1964 – podsumowanie
|
s. 247 |
Ewolucjonizm i opcja socjalistyczna
|
s. 250 |
Zdemokratyzowanie Wschodu przez socjalizm
|
s. 250 |
„Trzecia droga”
|
s. 253 |
Antykolonializm w funkcji ideologii wolnościowej
|
s. 255 |
Orientacja wschodnia
|
s. 257 |
Opcja rosyjska
|
s. 258 |
Polityka polska, czyli koncert na kilku fortepianach
|
s. 263 |
„Polityka na Kraj” i polityka „ogólnopolska”
|
s. 264 |
Gomułka jako „zakładnik sytuacji”
|
s. 273 |
„Polityka na Kraj” a Październik
|
s. 278 |
Walka o „drugi etap”
|
s. 286 |
„Kultura”, „odwilż” i Październik – podsumowanie
|
s. 290 |
Zmiany dyskursu i stylu myślenia
|
s. 293 |
Koniec ideologii czy zmiana ideologii?
|
s. 293 |
Zmiany w miesięczniku
|
s. 304 |
CZĘŚĆ CZWARTA „Program wschodni” (lata 1960–1968) |
|
Ewolucjonizm a orientacja zachodnia
|
s. 313 |
Uzachodnienie Wschodu
|
s. 313 |
Europeizacja bloku wschodniego – inicjatywy francuskie
|
s. 320 |
O rozszerzenie partytury – opcja amerykańska w drugiej połowie lat sześćdziesiątych
|
s. 323 |
Orientacja wschodnia
|
s. 325 |
Liczenie na własne siły
|
s. 325 |
Koncepcje dekolonizacyjne
|
s. 326 |
Dobrowolna dekolonizacja albo nacjonalistyczny wybuch
|
s. 328 |
Teoria geoideologii i Scylla rewizjonizmu
|
s. 331 |
Zasada podwójnej hegemonii
|
s. 333 |
Program rosyjski
|
s. 336 |
Opcja rosyjska czy polski program wschodni?
|
s. 338 |
Charybda narodowego komunizmu
|
s. 339 |
„Wiosna ludów”
|
s. 341 |
Wiosna praska
|
s. 346 |
„Polityka na Kraj”
|
s. 351 |
Wyzwolenie przez gospodarkę
|
s. 351 |
Wyzwolenie przez ideologię
|
s. 358 |
O porozumienie niepodległościowe
|
s. 363 |
Stabilizacja w kraju i walka o wielopoglądowość
|
s. 367 |
Kraj a program wschodni – druga połowa lat sześćdziesiątych
|
s. 371 |
Podsumowanie rozdziału
|
s. 379 |
CZĘŚĆ PIĄTA O demokratyzację i desowietyzację Europy Środkowo-Wschodniej (lata 1968–1980) |
|
Orientacja wschodnia
|
s. 386 |
Porzucenie ewolucjonizmu
|
s. 386 |
O radykalizację lewicy
|
s. 388 |
Federacja Europy Środkowo-Wschodniej a ULB
|
s. 390 |
„Polityka na Kraj”
|
s. 393 |
Ewolucja czy rewolucja
|
s. 393 |
O utworzenie lewicowej opozycji politycznej
|
s. 396 |
Walka o uświadomienie demokratyczne społeczeństwa
|
s. 402 |
W poszukiwaniu programu niepodległościowego
|
s. 409 |
Konsens postrewizjonistyczno-niepodległościowy
|
s. 414 |
Czas zbiorów
|
s. 416 |
CZĘŚĆ SZÓSTA Myśl polityczna „Kultury” |
|
„Polityka” – zanim powstała „Kultura”
|
s. 425 |
„Kultura” a tradycja międzywojenna
|
s. 429 |
Myśl państwowotwórcza i idee federacyjne
|
s. 429 |
„Kultura” a nurty ideowo-polityczne międzywojnia
|
s. 436 |
„Kultura”, „Polityka” – konserwatyzm
|
s. 442 |
Między romantyzmem a realizmem
|
s. 448 |
Dyskurs ideologiczny „Kultury”
|
s. 457 |
Racja państwowa
|
s. 457 |
Niepodległość a demokracja
|
s. 458 |
Solidaryzm
|
s. 461 |
Aideologiczny socjalizm czy bezreligijne chrześcijaństwo
|
s. 464 |
Podsumowanie rozdziału
|
s. 469 |
Fenomen „Kultury” | s. 471 |
Apendyks | s. 481 |
Dlaczego „Kultura”? | s. 483 |
W dolinie Dniestru – u podstaw federacyjnego myślenia „Kultury” | s. 501 |
Polemiki
|
s. 510 |
Bibliografia | s. 523 |
Indeks osobowy | s. 537 |
Summary | s. 543 |
Sammandrag | s. 547 |