Gogol, Bogusław (2012):"Fabryka fałszywych tekstów". Z działalności Wojewódzkiego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk w Gdańsku w latach 1945-1958.
Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej; Wydawnictwo Neriton.
Powody konfiskat i skala nadzoru cenzury prewencyjnej wykonywanej przez ledwie kilkunastu ludzi na szczeblu Wojewódzkiego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk w Gdańsku nawet obecnie zadziwiają. Był to precyzyjnie sterowany poprzez tajne zapisy mechanizm. Książka jest syntezą „dorobku” jednego WUKP z lat 1945–1958, próbą uchwycenia oblicza „fabryki cudzych tekstów”, zakresu manipulacji, jakich dopuszczano się zarówno wobec autorów, jak i odbiorców wszelkich upublicznianych w PRL-u form przekazu.
"Kierowaliśmy się troską o dobro Ojczyzny, odchodziliśmy dla Jej dobra. Dziękujemy za współpracę, prosimy o zachowanie nas w uczciwej pamięci takimi, jakimi naprawdę byliśmy. Tym stwierdzeniem żegnał się z licznymi "klientami" w swoim urzędowym "ostatnim słowie", z pierwszej połowy 1990 roku, były już dyrektor Okręgowego Urzędu Kontroli Publikacji i Widowisk w Kielcach. Należy jednak wątpić, że wzniosłe słowa cenzora wzruszyły jego licznych "klientów". Zdecydowana większość tych, którzy mieli z formalnego nakazu, wymuszonego tracącymi właśnie moc prawną przepisami, kontakt z tym urzędem, rzeczywiście "zachowała go" w swojej pamięci, ale raczej dalekiej od życzliwości".
- ze Wstępu
"Władze PRL przywiązywały duże znaczenie do polityki informacyjnej i propagandowej prowadzonej przez wszystkie środki masowego przekazu. Więcej w nich było jednak propagandy niż informacji. Właściwie każda państwowa instytucja, zakład pracy, szkoła, czy wreszcie redakcja gazety, realizowała zadania państwowo-partyjnej propagandy, choćby poprzez nakazane uroczyste obchody świąt państwowych. W państwie demokratycznym z tym zjawiskiem, choć w nieporównywalnie mniejszej skali, też mamy do czynienia, funkcjonuje przecież pojęcie mediów jako czwartej władzy. Jednak w poprzednim systemie ustrojowym propaganda miała szczególne zadania do spełnienia. Miała kształtować odpowiednie postawy i światopogląd jednostek w społeczeństwie mającym akceptować model ideowo-ustrojowy PRL, angażować się w jego budowę i umacnianie. Podobnie jak wyczerpały się możliwości trwania poprzedniego ustroju, tak samo wyczerpały się argumenty uzasadniające jego istnienie w ówczesnej propagandzie, która zresztą, jak wyraził się w sierpniu 1988 r. Mieczysław F. Rakowski, "zawsze była o krok za wydarzeniami". Partia przeszła na pozycje obronne, podobnie uczyniła partyjno-państwowa propaganda. Widać to wyraźnie właśnie wiosną i latem 1988 r., zanim jeszcze PZPR pogodziła się z koniecznością podzielenia się władzą z opozycją. Rok 1988 był okresem przełomu, wówczas podczas sierpniowych strajków ostatecznie dojrzała decyzja o podjęciu rozmów Okrągłego Stołu. Na jego konsekwencje w dziedzinie wolności słowa należało jeszcze czekać kilkanaście miesięcy. Uchwalona 11 kwietnia 1990 r. przez Sejm ustawa w art. 2 znosiła Główny Urząd Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk, a wraz z nim likwidacji uległy jego filie okręgowe w każdym województwie. Cenzura prewencyjna w Polsce stała się przeszłością".
- z Posłowia
SPIS TREŚCI
Wstęp |s. 7
Rozdział I.
System kontroli przekazywania informacji w Polsce w latach 1945-1958 | s.23
Kilka uwag o istocie cenzury prewencyjnej w PRL | s. 23
Główne zadania CBKPPiW (później GUKPPiW) i problemy związane z ich realizacją w latach 1945-1958 | s. 58
Rozdział II.
Działalność Wojewódzkiego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk na Pomorzu Gdańskim od momentu powstania instytucji do końca okresu „odwilży” (1945-1958) | s. 111
Początki działalności gdańsko-gdyńskiej cenzury i jej kadry | s. 111
Organizacja gdańskiego WUKPPiW. Zakres obowiązków i ich realizacja | s. 137
Zakres współpracy i dyspozycyjności WUKPPiW wobec instytucji państwowych i KW PZPR w Gdańsku | s. 195
Rozdział III.
„Fabryka fałszywych tekstów”. Wydajność i zaangażowanie „czerwonego ołówka” gdańskiego WUKPPiW | s. 215
Zakres dyspozycji –zapisy. Instruktaż GUKPPiW dla „terenu” | s. 215
„Prasa jest centralnym odcinkiem naszej pracy”. Specyfika kontroli periodyków | s. 263
„Świat zaaresztowanych słów”. Przykłady ingerencji w prasie i radio | s. 292
Cenzor „recenzent” – kontrola książek | s. 372
Na „froncie walki” z „separatyzmem” kaszubskim w latach 1945-1958. Udział cenzury w zniszczeniu czasopism „Zrzesz Kaszëbskô” i „Kaszëbë” | s.383
Posłowie | s. 418
Wykaz skrótów | s. 420
Wykaz najczęściej używanych terminów cenzorskich | s. 423
Bibliografia |s. 424
Abstract | s. 434
Indeks osobowy | s. 437
Spis ilustracji | s. 444