Ślady Jacka Kaczmarskiego

Legenda – twórca wielowymiarowy, wnikliwy obserwator rzeczywistości, bard – Jacek Kaczmarski. Tworzył przez blisko 30 lat. W 60 rocznicę urodzin artysty przypominamy jego twórczość.

Jacek Kaczmarski urodził się 22 marca 1957 roku w Warszawie. Rodzice byli plastykami, chłopca wychowywali dziadkowie – nauczyciele.
Rodzice, wiecznie zajęci, opiekują się synem „od święta”. Dziadkowie za to poświęcają mu wiele czasu, dbając szczególnie o rozwój jego zainteresowań intelektualnych – Anna Trojanowska-Kaczmarska, matka Jacka, wspominała w książce „Dziecko i twórczość” (1971). – Miał swoje namiętności, którym oddawał się zawsze z upodobaniem, takie jak – oprócz czytania i oglądania audycji telewizyjnych – rysowanie, majsterkowanie i zabawy z rówieśnikami.
Te zajęcia, jak i miłość do sztuki, zaszczepiona przez rodziców – artystów, miały ogromny wpływ na późniejszą twórczość Kaczmarskiego. Na scenie pojawił się w połowie lat 70. jako artysta o ukształtowanej już osobowości. „Obława”, „Przedszkole”, „Pompeja”… w niedługim czasie uformowały nowy nurt twórczości studenckiej.

Początki
Już wiosną 1977 roku Kaczmarski wygrał Studencki Festiwal Piosenki w Krakowie. Później był m.in. laureatem festiwalu w Opolu (wraz z Przemysławem Gintrowskim), Przeglądu Piosenki Aktorskiej we Wrocławiu oraz Przeglądu Piosenki Prawdziwej w Gdańsku.
Na przełomie lat 70. i 80. Kaczmarski występował w kabarecie „Pod Egidą” Jana Pietrzaka oraz studenckim zespole „Piosenkariat”, którego był współzałożycielem – wszystko w ramach oficjalnej działalności. Ale już w drugiej połowie lat 70. Kaczmarski zaczął występować w prywatnych mieszkaniach, z repertuarem niezależnym, niecenzurowanym.
 

W 1978 roku porwał tłumy wykonując „Mury”. Co ciekawe, utwór, który stał się hymnem Solidarności, tak naprawdę Kaczmarskiego jest połowicznie – melodia pochodzi z pieśni „L’Estaca” Lluisa Llacha i Grande, a tekst jest parafrazą i komentarzem do twórczości tego katalońskiego artysty.
Na początku lat 80. artysta wyemigrował z Polski. Występował m.in. we Francji, Stanach Zjednoczonych, Kanadzie, Australii…



fot. Giedymin Jabłoński / Zbiory ECS

Opowiadał obrazy
Jacek Kaczmarski był doskonałym komentatorem rzeczywistości. Tworzył teksty, nie zapominając jednocześnie o ogromnym znaczeniu muzyki. Napisał bliko 700 wierszy. Inspiracji szukał np. po koncertach spotykając się z publicznością. Lubił wymieniać myśli, tworząc wrażenie człowieka otwarcie mówiącego o swoich niepokojach. Zdaniem przyjaciół jednak, tak naprawdę, tylko bliskim potrafił mówić o swoich twórczych rozterkach.
Piosenki Kaczmarskiego wykorzystał w filmie „Dziecinne pytania” Janusz Zaorski. Kaczmarski wraz z kolegami akompaniował również Krystynie Jandzie podczas wykonania „Ballady o Janku Wiśniewskim” w „Człowieku z żelaza” (reż. Andrzej Wajda). A utwór „A my nie chcemy uciekać stąd” w filmie „Ostatni dzwonek” (reż. Magdalena Łazarewicz) wykonał Jacek Wójcik.
Kaczmarski uwielbiał malarstwo, dlatego część swojej muzycznej twórczości poświęcił właśnie poetyckiemu opisywaniu dzieł. Słowem i muzyką opowiadał nawet o szczegółach obrazów, tworzył historie, z łatwością przenosił odbiorcę w czasie, wyjaśniał znaczenie symboli czy postaci.
Fascynowało go szczególnie malarstwo europejskie, takich artystów jak: Munch, Bruegel, Malczewski. Jedną z najważniejszych opowieści Kaczmarskiego o sztuce jest „Wojna postu z karnawałem”, szczegółowo opisująca dzieło Petera Bruegela.

Legendarne trio
Kaczmarski, Gintrowski, Łapiński – legendarne trio artystów. Poruszali serca, ale i sumienia podczas wyjątkowych koncertów. Historycy i krytycy muzyczni podkreślają ich przyjaźń i wzajemną fascynację twórczą.
 
– Byliśmy razem i zauważyliśmy, że inni chcą być razem z nami. Mieliśmy poczucie, że warto to robić. Dodawało nam to niesamowitej energii i wiary, jakiejś siły, która znajdowała upust w piosenkach. To było ważne – opowiadał po latach Łapiński w książce „Historie również niepoważne, czyli groch z kapustą” autorstwa Katarzyny Walentynowicz.
Zmuszali do myślenia, do reakcji, do zatrzymania się i zastanowienia nad rzeczywistością. Tłumaczyli ją, ale z drugiej strony oczekiwali osobistych interpretacji słuchaczy.



fot. Alfons Klejna / Zbiory ECS


W wolnej Polsce

Po powrocie do Polski w 1990 roku Jacek Kaczmarski wraz ze Zbigniewem Łapińskim odbyli pierwszą po 9 latach emigracji trasę koncertową. Pięć lat później Kaczmarski osiedlił się z rodziną w Australii, nie przestawał tworzyć, pisał powieści i wiersze. Jego nowe utwory umiejętnie komentowały przemiany społeczne, polityczne i gospodarcze w Polsce i Europie. Do ojczyzny wracał na koncerty i promocje kolejnych płyt. Po długiej i ciężkiej chorobie zmarł 10 kwietnia 2004 roku w Gdańsku, w którym spędził ostatnie lata. Jacek Kaczmarski został pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie, a na nagrobku wyryto strofy z jego wiersza pt. „Dwie skały”
Po sztormach, burzach, nawałnicach, szkwałach
Na dwóch bliźniaczych zamieszkałem skałach.

Trzymam się obu w ciszy i zawiei –
Skały rozpaczy i skały nadziei.
(…)
Łączy je w głębiach niewidoczny korzeń
Którym na trwałe w sedno bytu wbite;
Tam, gdzie rozsądek – rozpaczą i grozą
nadzieja – szaleństwem, szaleństwo – zachwytem.

Śladami Jacka Kaczmarskiego
Ogromu i niepowtarzalności talentu Kaczmarskiego dowodzą setki piosenek, wierszy i powieści. Przypominają o nich m.in. młodzi artyści podczas corocznych festiwali twórczości Jacka Kaczmarskiego w ECS. O życiu i twórczości Jacka Kaczmarskiego opowiadamy też na zajęciach dla młodzieży oraz w sali C naszej wystawy stałej.
Twórczość barda można zgłębiać odwiedzając bibliotekę ECS. Zachęcamy do lektury jego poezji, ale także biografii i publikacji wydawanych w drugim obiegu oraz na emigracji, takich jak „Kultura Paryska” i „NOWa” – można w nich znaleźć informacje m.in. na temat koncertów barda i jego twórczości w latach 80. Dla wielbicieli dźwięków – w naszych zbiorach znajduje się cała dyskografia artysty, również na kasetach.

ŚLADY JACKA KACZMARSKIEGO | wydarzenia

3 marca 2017, godz. 19.30
BARD (reż. Katarzyna Kościelak) emisja filmu o życiu i twórczości Jacka Kaczmarskiego w TVP Gdańsk

21 marca 2017
LEKCJA HISTORII JACKA KACZMARSKIEGO, spotkanie z młodzieżą wokół twórczości barda

22 marca 2017, godz. 18.20
BARD (reż. Katarzyna Kościelak) emisja filmu o życiu i twórczości Jacka Kaczmarskiego w TVP Kultura